نخستین شناسنامه در تاریخ سوم دی سال 1297 برای خانمی به نام" فاطمه" و نام خانوادگی ایرانی صادر شد که سند آن در گنجینه ثبت احوال موجود است.

آن موقع در حقیقت شناسنامه ها به شکل ورقه هویت سند زده شد که به مرور زمان اطلاعات آن کامل تر و شکل آن به صورت سند چند برگی در آمد.

روند صدور شناسنامه و تخصیص نام خانوادگی ابتدا در تهران و در سال 1304 در شهرستانهای بزرگ شروع شد. اسفند سال 1308 نیز صدور شناسنامه در نمایندگی های ایرانی در خارج از کشور برای اتباع ایرانی شروع شد که نخستین سند از این دست ، در بمبئی هندوستان ، برای " عبدالحسین سپنتا " تنظیم شد که نام وی بعنوان کارگردان نخستین فیلم سینمایی ایران با نام " دختر لر" نیز در تاریخ ثبت شده است.

در فرهنگ های لغت فارسی ،‌فامیلی و شهرت را ،" نام خانوادگی" تعریف کرده اند اما برای ترکیب نام خانوادگی فرهنگ نویسان تعریفی بیان نکرده اند.

در اصطلاح حقوقی نیز نام خانوادگی را این گونه تعریف کرده اند: نامی که افراد یک خانواده (یا قسمتی از آنها ) که از نسل یک نفر هستند با آن نامیده می شوند و چون این نام بین آنها مشترک است هریک دارای یک نام اختصاصی یا شخصی است که معمولا در عرف به آن نام گفته می شود.